User:Petrus Adamus/esperanto

Ĝenoj en la internacia lingvo

En la nuna ĝenerala uzo plej ĝenas min kelkaj aferoj, jen kiel ilin eblas plibonigi:

La pseŭdosufikso -i- devas ne esti uzata:
- Kunmetitaj landonomoj kreiĝu nur per la sufikso -uj-: Afganujo, Germanujo, Polujo kontraste al nekunmetitaj Pakistano, Alĝerio, Irlando.
- Fakuloj kreiĝu el fako per la tradicia sufikso -ist-: Arkitekturisto, Psikiatriisto, ne uziĝu apartaj similaj (tamen malsamaj) radikoj nur por pli similiĝi al la nacilingvaj formoj.
La kontraŭfundamenta vortoduopo *dank' al* devas ne esti uzata, ĉar estas kontraŭ-Fundamenta, kvankam Zamenhofo mem ĝin uzadis (Antaŭparolo de la Fundamento de Esperanto: io, kio estas kontraŭ tiu ĉi libro, devas esti rigardata kiel malbona, se ĝi eĉ apartenus al la plumo de la aŭtoro de Esperanto mem), oni ja rajtas elizii nur -o aŭ en la difinita artikolo -a ; ĝuste oni uzu danke al aŭ danke + akuzativo.
Ebligo distingi sekson ne estas sufiĉa kialo por rompi la Fundamentan regulon pri finaĵo de substantivoj kaj adjektivoj:
- Ankaŭ virinaj nomoj en Esperantigita formo finiĝu normale substantivece -o: Mario, Veroniko, Lucio.

Teoriaj reformaj proponoj

Kelkaj plibonigindaĵoj, se oni teorie kreus novan helplingvon surbaze de Esperanto:

Ĉiuj radikoj estu netransitivaj, transitiveco aldoniĝu sufikse: restas tamen problemo kion signifus sensufiksigita imanente transitiva verbo, kiel ekzemple havi.
Ne ekzistu pluraj tipoj de radikoj (-o, -a, -i) aŭ tiuj ekzistu, sed estu iel facile distingeblaj.
Ekzistu du pronomoj por la dua persono, por ununombro kaj multnombro: la nuna ci bedaŭrinde preskaŭ ne uzatas. La pronomoj esprimu nur nombran diferencon, neniel dignan.
- Ci, sklavo, kaj ci, estro, vi jam ambaŭ infektiĝis.
Por ĉiuj landoj kreiĝu aparta landobaza nekunmetita radiko kaj landanoj kreiĝu per unu regula sufikso, aldone neniu landobaza radiko finiĝu per la litergrupo de la sufikso; gentoj havu aliajn radikojn.
- Barato → Baratano.
Radikoj sekse neŭtraliĝu: la bazformo estu neŭtrala, sekse difinitaj formoj kreiĝu ambaŭ per sufikso.
- Mi havas du fratojn: unu fratiĉon kaj unu fratinon.
Ekzistu ankaŭ sekse neŭtrala pronomo triapersona:
- Kiam ri venis, estis mallumo, mi ne povis distingi, ĉu temas pri li aŭ pri ŝi.
Distingi personajn kaj rilatajn pronomojn (Esperantaj kiu, tiu, iu, ĉiu, neniu uzatas en ambaŭ situacioj).
La lingvo uzu nur literojn ekzistantajn en la nuna Angla alfabeto, pro ilia preskaŭ tutmonda subteno, sed konservu la nunan principon de unu fonemo ĉiam korespondanta kun ununura litero.
La verboj koni kaj scii ne distingiĝu, ekzistu nur unu por ambaŭ sencoj.
La numeraloj unueciĝu, ĉiuj estu uzataj senprepozicie, kontraste al la nuna situacio (du arboj × miliono da arboj).
Ne ekzistu la ofte malfacile distingebla diferenco de la prepozicioj de kaj da.