Capacity development for underrepresented communities/Research/rup
Faza ti cercetari avea ti scupo s-adarã analizã a situatsiiljei actualã tu cari s-aflã ma njitsli comunitãts etnitsi shi eara realizatã tu chirolu di 1 di ciarshar pãnã 31 di augustu, anlu 2020. Atsea fazã s-realizã cu dau hãlãts ti cercetari:
- anchetã cari eara rãspãnditã pi la membrilji a comunitatiljei; shi
- interviu cu persoani expertsã di atsea comunitati.
Limba armãneascã
[edit]
Antribãri ti anchetã- Informatsii demografitsi
P1. Ghinsu: (aleadzi unã)
- Mascur
- Feaminã
P2. Ilichii: (aleadzi unã)
- sum 18
- 18–30
- 30–40
- 40–50
- 50–60
- pisti 60
P3. Loc di bãnari: (shcurtã apandãsi)
- ______________________
P4. Gradus di educatsii: (aleadzi unã)
- Prot gradus: Sculii shi educatsii primarã
- Gradus II: sculii ti expertsã/educatsii ti profesii
- Gradus III: Sculii di mesi ti expertsã tu chiro di trei anj
- Gradus IV: Sculii di mesi tu chiro di patru anj
- Gradus V: Educatsii ti spetsializatsii
- Gradus VI: Studii academitsi univerzitari, studii univerzitari ti expertsã icã studii academitsi ti spetsializatsii
- Gradus VII: Master studii academitsi, master studii ti expertsã icã studii academitsi ti spestializantsã
- Gradus VIII: Studii ti doctorat
P5. Desi lucrats iuva? (aleadzi unã)
- Da
- Nu
P6. Cum yinits pãnã di internet? (pots saledz ma multi)
- di telefonea mobilã
- di tablet
- di compiuter mobil
- di compiuter personal
- di altu aparat
- Antribãri ti limba
P7. Cãt ghini u zburãts limba armãneascã? (aleadzi unã)
- nu u zburãscu
- u zburãscu pi nivel primar (fundamental)
- u zburãscu pi nivel di mesi
- u zburãscu pi nivel niintat (progresiv)
- u zburãscu ca limbã di dadã
P8. Cãt ghini shtits s-angrãpsits pi limba armãneascã? (aleadzi unã)
- nu shtiu s-angrãpsescu
- shtiu s-angrãpsescu pi nivel primar (fundamental)
- shtiu s-angrãpsescu pi nivel di mesi
- shtiu s-angrãpsescu pi nivel niintat (progresiv)
- shtiu s-u angrãpsescu ca limbã di dadã
P9. Iu u avets anvitsatã limba armãneascã? (aleadzi unã)
- tu familia
- di sotslji
- la sculii/facultati
- la cursuri ti limba armãneascã
- ______________________________
P10. Bãgats semnu ti atsea cãt hits sinfunj cu aesti spuneri ãn ligãturã cu limba armãneascã tu Machidunii. (aleadzi unã tu mreja)
| Spuneari | Di dip nu escu sinfun | Nu escu sinfun | Escu sinfun | Complet escu sinfun | Nu shtiu |
|---|---|---|---|---|---|
| Limba armãneascã tu formã di zburari easti tu piriclju s-chearã. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Limba armãneascã tu formã di angrãpseari easti tu piriclju s-chearã. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Limba armãneascã easti multu prezentã tu mediumili machiduneshtsã. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Lishor poati s-yinj pãnã di materiali pi limba armãneascã tu tipusitã formã. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Lishor poati s-yinã pãnã di materiali tu formã dighitalã. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
- Antribãri ligati cu Vichipedia
P11. Cum u ufilisits Vichipedia? (pots s-aledz ma multi)
- ca dghivãsitor
- ca redactor
P12. Cãti ori u ufilisits Vichipedia? (aleadzi unã)
- ma multi ori ãn dzuã
- unã oarã ãn dzuã
- unã oarã tu stãmãnã
- unã oarã tu mes
- ma niheam di unã oarã tu mes
P13. Cari editsii lingvisticã u ufilisits pi Vichipedia? (pots s-aledz ma multi)
- pi limba armãneascã
- pi limba machiduneascã
- pi limba arbinisheascã
- pi limba ãnturtseascã
- pi limba sãrbeascã
- pi limba a Boshnjatslor
- pi limba a Romilor
- pi limba anglicheascã
- altã editsii lingvisticã
P14. Desi avets acaunt pi Vichipedia? (aleadzi unã)
- Da
- Nu
P15. Desi avets avdzãtã ti alti vichimedii proecti shi ti cari? (pots s-aledz ma multi)
- Riznitsã (Wikimedia Commons)
- Vichiinformatsii (Wikidata)
- Vichidictsionar (Wiktionary)
- Vichiresursu (Wikisource)
- Vichitsitat (Wikiquote)
- Vichinautãts (Wikinews)
- Vichiuniverzitati (Wikiversity)
- Vichiconducator (Wikivoyage)
- Vichiturlii (Wikispecies)
- Nitsi un di aesti
P16. Bãgats semnu ti atsea cãt hits sinfunj cu aesti spuneri ãn ligãturã cu prezentsa a culturãljei armãneascã pi Vichipedia. (aleadzi unã tu mreja)
| Spuneari | Di dip nu escu sinfun | Nu escu sinfun | Escu sinfun | Complet escu sinfun | Nu shtiu |
|---|---|---|---|---|---|
| Temili ti cultura armãneascã suntu multu prezenti pi Vichipedia. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Vichipedia ari multi statii ti cãnãscuts Armãnj. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Statiili pi temi ti cultura armãneascã shi cãnãscutslji Armãnj pi Vichipedia suntu multu mãri. | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
| Contsãnirea tu statiili pi temi ti cultura armãneascã shi cãnãscutslji Armãnj pi Vichipedia suntu corecti (exacti). | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ | ⃝ |
Rezultati di ancheta - Demografii
- Nai ma mari parti di anchetatslji s-duc la lucru (81,3%) shi au analtã educatsii (79,9%).
- Aproapea unã giumitati di anchetatslji suntu ma tiniri di 40 di anj (50,7%), a grupa pi ilichii di 18–30 di anj easti nai ma mari (29,9%).
- Ma multsã di giumitati bãneadzã Scopia (53,0%), unã njicã parti bãneadzã Bituli (18,7%), a alantsã spusirã ca bãneadzã tu altsã 6 cãsãbadz tu Machidunii icã vãrã loc tu xeani.
- Mari multsimi di anchetatslji ufilisescu internet pi telefonea mobilã (88,1%), ma unã mari parti ufilisescu compiuter personal icã laptop (по 41,8%).
- Limbã
- Naima marea parti di anchetatslji actsentarã ca au cunushteari di limba armãneascã (88,1%), ma mash aproapea 33% u zburãscu ca limbã di dadã. Ma iara, ãn ligãturã cu angrãpsearea a limbãljei, numirli s-njicureadzã, tsicara ca mltsimea shtii s-angrãpseascã armãneashti (73,1%), ma mash unã sixtinã dzãsirã ca shtiu s-angrãpseascã pi armãneashti ca limbã di dadã. S-ducheashti njicã tendentsii ca ma tricutili gheneratsii cari u zburãscu limba au ma mari cunushteari shi u zburãscu limba (ρ=0.22), a idghea shtiu shi s-angrãpseascã pi limba armãneascã (ρ=0.14). Multsimea dominantã di anchetatslji anvitsarã armãneashti tu familia (93,3%).
- Mari multsimi di anchetatslji minduescu ca limba armãneascã easti tu piriclju di chireari tu formã di zburari (84,3%) shi tu formã di angrãpseari (85,8%). Idghea ashitsi, nai ma mari parti di oaminjlji minduescu ca limba nu easti prezentã ahãt cãt lipseashti s-hibã prezentã tu mediumili machiduneshtsã (88,8%), cum shi ca noari tipusiti materiali ahãt cãt lipseashti (87,3%) shi materiali dighitali pi limba armãneascã (83,6%). Ma tinirili gheneratsii suntu cu ma mari pesimizmu ãn ligãturã cu statuslu a limbãljei tu sotsietatea machiduneascã.
- Vichipedii
- Tuts anchetats cari u zburãscu limba u dghivãsescu Vichipedia, ma multsã ptsãnj di elji u redacteadzã (3,0%). Pi bazã di aestã, mash 6,7% au a lor acaunt. Aproapea 33% u ufilisescu Vichipedia pi bazã di stãmãnã, 33% u ufilisescu ma multi ori, a tsiva ma multu di 33% u ufilisescu ma niheam.
- Vichipedia pi limba anglicheascã (75,4%) shi Vichipedia pi limba machiduneascã (65,7%) suntu nai ma populari editsii. A 14,9% di anchetatslji u ufilisescu Vichipedia pi limba armãneascã.
- Tsiva pisti dau triitãri au avdzãtã ti alanti proecti ti vichimedii, a Vichidictsionar (34,3%), Vichiinformatsii (26,9%) shi Riznitsã (19,4%) suntu nai ma cãnãscuti.
- Nai ma mari parti di anchetatslji minduescu ca pi Vichipedia noari multi temi ti cultura armãneascã (77,6%) shi statii ti cãnãscuts Armãnj (72,4%), cum shi ca statiili nu suntu multu mãri (78,4%). Minduerli suntu ma multu ampãrtsãti ãn ligãturã cu atsea cãt suntu corecti (exacti) statiiili pi tema ti cultura armãneascã shi cãnãscuts Armãnj, ashi ca 42,5% nu suntu hãristusits, a 22,4% spusirã ca suntu hãristusits.
Antribãri ti interviuluP1. Cãt easti mari comunitatea a ufilisatorlji a limbãljei armãneascã tu Machidunii shi catsi easti a ljei rãspãndeari gheograficã?
P2. Desi easti standardizatã limba armãneascã? Cari dialecti a limbãljei armãneascã s-zburãscu tu Machidunii, cãts oaminj lu zburãscu cafi un dialectu shi cãt s-ufilisescu dialectili?
P3. Desi poati s-aflã tipusiti materiali pi limba armãneascã? Cãti di eali poati s-aflã tu formã dighitalã?
P4. Desi poati s-aflã tipusiti materiali ti cultura armãneascã pi alti limbi? Cãti di eali poati s-aflã tu formã dighitalã?
P5. Cari suntu nai ma mãrli provocãri a comunitatiljei atselor cari u ufilisescu limba armãneascã tu Machidunii?
P6. Cari suntu nai ma mãrli lipsituri a comunitatiljei atselor cari u ufilisescu limba armãneascã tu Machidunii?
P7. Cari turlii di evenmenti s-spusirã ca nai ma eficasi metodi ti anvitsari di parti atselor cari u ufilisescu limba armãneascã?
Rezultati di interviulu - Informatsiili ofitsiali spun ca numirlu atselor cari zburãscu armãneashti tu Machidunii easti 1.700 di persoani, ma aestu numir s-pari ca nu easti real, di ispeti ca pisti 10.000 di persoani suntu reghistrati cum zburãscu armãneashti.
- Tu Machidunii ari ma multi dialecti a limbãljei armãneascã cu njicã diferentsã anamisa di eali. Diferentsa shtiintsificã easti analizatã di parti a lingvistului machidunescu Marian Marcovich, cari ari adratã analizã cu comparari a scriariljei shi pronuntsarea a frazilor pi tuti aesti dialecti.
- Njic easti numirlu a tipusitilor materiali, ma s-ducheashti crishteari tu chirolu dit soni. Noari librarii iu s-vindu tipusiti materiali pi limba armãneascã shi a lor rãspãndeari gheneral s-fatsi pit contacti personali.
- Populu armãnescu shi cultura suntu ghini analizti tu cãrtsã pi alti limbi, nai ma multu pi anglicheashti shi machiduneashti.
- Organizatsiili armãneshtsã niguvernamentali nu organizeadzã multi evenmenti. Gheneral, ari patru evenmenti printsipali cafi an: Academii ofitsialã ti ãnsimnari a dzuãljei Natsionalã a Armãnjlor, dau festivali folcloritsi shi dzuã ti ãnsimnari a culturãljei armãneascã. Idghea ashitsi, s-organizeadzã shi alti evenmenti tu formã di conferentsii, simpozium icã evenmentu ti promovari a vãrnui carti. Ma ninti eara organizati shi cursuri ti anvitsari a limbãljei armãneascã.
- Provocãri
- Tsãneari tu banã a limbãljei. Tinirili gheneratsii ma niheam u ufilisescu limba armãneascã shi ari multu niheam familii tu cari fumeljli di doi pãrintsã Armãnj u zburãscu limba. Ma di altã parti, creashti numirlu a tinirlor Armãnj cari cu pirifanilji zburãscu ti a lor originã shi au vreari s-u anveatsã limba, a vãrã individui singuri sh-aflã cãrtsã ti anvitsari a limbãljei armãneascã.
- Lipsituri
- Posibilitãts ti anvitsari a limbãljei. Guvernul lipseashti cu finansii s-lji agiutã organizatsiili niguvernamentali ta-s organizeadzã cursuri pi limba armãneascã. Ma anclo, di mari hãiri va s-hibã s-fundeadzã Catedrã ti limba armãneascã tu institutsiili ti analtã educatsii la cari va s-lucreadzã lingvishtsã cari va s-tsãnã ciasuri ti dascalji tu sculiili primari shi sculiili di mesi ta-s tsãnã ciasuri pi armãneashti ti a lor sculari.